2009 ΕΤΟΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ

2009 ΕΤΟΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑΣ

ΜΙΑ ΔΙΕΘΝΗΣ ΓΙΟΡΤΗ ΠΟΥ
ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΕ ΨΕΥΔΗ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

Γράφει ο ΣΠΙΝΟΣ ΚΩΝ/ΝΟΣ


Το έτος 2009, που σηματοδοτεί την 400η επέτειο της πρώτης αστρονομικής παρατήρησης με τηλεσκόπιο από το Γαλιλαίο, (;;;) έχει ανακηρυχθεί από τον Ο.Η.Ε, κατόπιν προτάσεως της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως (International Astronomical Union - IAU) και της UNESCO, διεθνές έτος Αστρονομίας.

Στη διάρκεια του έτους αυτού θα γίνει παγκόσμιος εορτασμός για την Αστρονομία και τη συμβολή της στην κοινωνία και τον πολιτισμό, με έμφαση στην εκλαΐκευση, την ευαισθητοποίηση του κοινού και τη συμμετοχή των νέων ανθρώπων σε δραστηριότητες που θα λάβουν χώρα σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Στόχος του Διεθνούς Έτους Αστρονομίας είναι να βοηθήσει τους πολίτες του πλανήτη Γη να συνειδητοποιήσουν τη θέση τους στο Σύμπαν, να εκτιμήσουν την επίδραση της γνώσης της επιστήμης της Αστρονομίας στην καθημερινή μας ζωή, ώστε η επιστημονική αυτή γνώση να συμβάλει στην οικοδόμηση μιας ισορροπημένης και ειρηνικής κοινωνίας.
Είναι απίστευτη για να μην πω ύποπτη η επιπολαιότητα και η ανευθυνότητα, με την οποίαν, έξοχοι κατά τα άλλα επιστήμονες του ΟΗΕ, της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως και της UNESKO έχουν ασχοληθεί με αυτά τα σοβαρά θέματα. Είναι ψευδέστατο και επιστημονικά αστήρικτο το γεγονός, ότι ο Γαλιλαίος έκανε την πρώτη Αστρονομική παρατήρηση με τηλεσκόπιο, γεγονός, που έδωσε το έναυσμα για την δημιουργία αυτής της παγκόσμιας εορτής. 
Εξοργιστική κυριολεκτικά είναι η προχειρότητα με την οποία έχουν ερανιστεί ή έχουν δημιουργήσει και παραθέτουν ανεξέλεγκτες ή αμφισβητούμενες συνήθως πληροφορίες, ή παραλείπουν άλλες σημαντικές διαπιστώσεις και παραδόσεις, που αναφέρονται στα κείμενα των αρχαίων Ελλήνων σοφών και συγγραφέων που αναφέρονται στην Κοσμογονία, Αστρονομία και Αστροφυσική.
Γιατί και ποίοι εξοβελίζουν από τις παγκόσμιες γιορτές την πρωτοπόρα Ελληνική επιστήμη και δημιουργούν παγκόσμιες γιορτές που αφετηρία έχουν γεγονός ανυπόστατο; Στο νου μου έρχεται εκείνη η περιβόητη απόφαση κάποιων ανεγκέφαλων και σκοτεινών κύκλων ανόμων συμφερόντων, που προσπάθησαν να δημιουργήσουν «Μουσείο της Ευρωπαϊκής Ιστορίας», με αφετηρία την στέψη του Καρλομάγνου (812 μ.Χ.) εξοβελίζοντας από την Ευρώπη την αρχαία και μεσαιωνική ιστορία της Ελλάδος.
Η ηθελημένη και συστηματική συσκότιση και διαστρέβλωση της πραγματικής αλήθειας, έχει ως επιδίωξη, να παραμερίσει και να μειώσει την αξία των όσων είχαν εξακριβώσει και διδάξει οι πανάρχαιοι Έλληνες αστρονόμοι στην επιστήμη της Αστρονομίας. Γιατί η Αστρονομία είναι επιστήμη Ελληνική Η σχέση της με τον Ελληνικό χώρο και πολιτισμό είναι στενότατη, αφού πολλές από τις ανακαλύψεις των βασικών αστρονομικών εννοιών έχουν τις ρίζες τους στην αρχαία Ελλάδα. Οι Έλληνες φιλόσοφοι και αστρονόμοι έκαναν τους πρώτους υπολογισμούς για το μέγεθος της Γης καθώς και την απόσταση ανάμεσα σε αυτήν, τη Σελήνη και τον Ήλιο, εξήγησαν το φαινόμενο των εκλείψεων, και προσπάθησαν να κατανοήσουν τις κινήσεις των πλανητών (Αρίσταρχος, Πτολεμαίος, Ίππαρχος, κλπ),. Ακόμη και το γεγονός ότι ο γαλαξίας μας αποτελείται από πολυάριθμα αστέρια, σαν τον Ήλιο, τα οποία είναι αμυδρά γιατί απλά βρίσκονται πολύ μακρύτερα, προτάθηκε πριν από σχεδόν 2400 χρόνια από τον Δημόκριτο. Ο Ερατοσθένης αναφέρει τους αστερισμούς Μικρή Άρκτο, Μεγάλη Άρκτο, Όφις, Κηφεύς, Ανδρομέδα, Στέφανος, Όρνις, Λύρα, Αρκτοφύλαξ, Ηνίοχος, Παρθένος, Κριός, Δίδυμοι, Τοξότης. Οι Έλληνες γνώριζαν τους δύο δορυφόρους του Άρη, τον Φόβο και τον Δείμο που ανακαλύφθηκαν μόλις το 1877.
Και το ερώτημα που προκύπτει αμείλικτα μετά από όλες αυτές τις γνώσεις, και όχι μόνο, που προαναφέρθηκα είναι πως τις απέκτεισαν οι αρχαίοι Έλληνες Αστρονόμοι; Είχαν από την γέννα τους τηλεσκοπικά μάτια ή μαντικές ικανότητες;
Η απάντηση είναι μία και μοναδική. ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΔΙΕΘΕΤΑΝ ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΑ ΚΑΙ ΑΓΝΩΣΤΑ ΤΑ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΣΕ ΜΑΣ ΣΗΜΕΡΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΑ ΤΕΧΝΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ ΚΑΙ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΚΟΥΣ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΥΣ.


ΟΙ ΑΡΧΑΙΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ ΑΣΤΡΟΝΟΜΟΙ
ΓΝΩΡΙΖΑΝ ΤΟ ΤΗΛΕΣΚΟΠΙΟ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ

Μια πρώτη πληροφορία για την ύπαρξη τηλεσκοπίου στην αρχαία Ελλάδα μας δίνει ο Διόδωρος ο Σικελιώτης ο οποίος μας ενημερώνει ότι ο Εκαταίος έβλεπε από την Γη την Σελήνη τόσο κοντά του, ώστε μπορούσε να διακρίνει τα όρη πάνω της καθαρά  
Ο επιφανής Έλλην αστρονόμος Πτολεμαίος Κλαύδιος (108-168 μ.Χ.) γνώριζε το τηλεσκόπιο (πολλά χρόνια πριν από τον Γαλιλαίο) και μάλιστα περιγράφει την κατασκευή του στο έργο του «Μαθηματική Σύνταξις». Προς απόδειξη τούτου δεν έχουμε παρά να παραθέσουμε μία παράγραφο από το ανωτέρω έργο του επιφανούς αστρονόμου. 
«…Έπειτα, περιγράφοντας τις ευθείες γραμμές εκατέρωθεν της μέσης, πλατυτέρας πλευράς (του οργάνου), προσθέσαμε στις δύο άλλες άκρες των κανόνων (δύο) τετράγωνα ορθά πρίσματα περί την μεσαία γραμμή. Αυτά τα πρίσματα είναι ίσα και τοποθετημένα παραλλήλως. Το ένα βρίσκεται σε μία οπή ακριβώς στο κέντρο (της μεσαίας γραμμής) και το άλλο είναι προσαρμοσμένο σε μια άλλη λεπτή τρύπα προς την πλευρά της σκόπευσης. Η οπή που βρίσκεται προς την σελήνη είναι μεγαλύτερη, έτσι ώστε, βάζοντας το ένα μάτι στο πρίσμα της μικρότερης οπής, μπορούμε να κατοπτεύσουμε την σελήνη δια μέσου του ετέρου πρίσματος που βρίσκεται η άλλη οπή και στην ίδια ευθεία». (Πτολεμαίος «Μαθηματική Σύνταξις», 403, 14 – 404, 1).
Αν αυτό που περιγράφει ο Πτολεμαίος δεν είναι τηλεσκόπιο, τότε τι είναι; Αυτό λοιπόν το τηλεσκόπιο, σε πιο εξελιγμένη, ίσως,  μορφή, είχε στην διάθεσή του και ο Γαλιλαίος.
Το ότι ο Πτολεμαίος έκανε με το τηλεσκόπιό του συστηματικές παρατηρήσεις και του ηλίου, μας το βεβαιώνει ο Πάππος ο Αλεξανδρεύς: «οι απ’ αυτής εκπεμπόμεναι ευθείαι προς το κινούμενον πρισμάτιον δια των κροτάφων αυτού την φαινομένην του ηλίου διάμετρον όλην δύνωνται περιλαμβάνειν …» (Κλαυδίου Πτολεμαίου μαθηματικών σχόλιον 91, 11 – 13).
Το αποκορύφωμα δε όλων είναι το μοναδικό θραύσμα αγγείου ερυθρόμορφης κεραμικής που για πρώτη φορά το περιοδικό «ΙΧΩΡ» δημοσιεύει ευρέως, όπου παριστάνεται γυναίκα αστρονόμος να παρατηρεί τον ουρανό με τηλεσκόπιο!!! Το εύρημα προέρχεται από το Άντρο των Νυμφών και χρονολογείται τον 5ο αιώνα π.Χ!!!
Σήμερα ευρίσκεται στο Μουσείο της Ακροπόλεως (έκθ. Αρ. ΝΑ.55 Αα, 4) 

ΣΥΓΚΛΟΝΙΣΤΙΚΕΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΠΡΟΓΟΝΟΥΣ ΜΑΣ

Ένας από τους επιφανέστερους Έλληνες Αστρονόμους είναι ο Αυτόλυκος ο Πιττανεύς 300 π.Χ. Δύο από τα έργα του που σώθηκαν σε ελληνική αραβική και λατινική έκδοση είναι τα παλαιότερα αστρονομικά συγγράμματα που υπάρχουν. Ο Αυτόλυκος μέτρησε επ’ ακριβώς, (άγνωστη μέχρι σήμερα η μέθοδος που ακολούθησε), τον όγκο της Γης και της Σελήνης, καθώς και την απόσταση που τις χωρίζει! Επί πλέον υποστήριζε ότι στην ΑΘΕΑΤΗ ΠΛΕΥΡΑ ΤΗΣ ΣΕΛΗΝΗΣ ΥΠΑΡΧΕΙ ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΟΡΟΣΕΙΡΑ!!!
Οι ισχυρισμοί του Αυτόλυκου αποδίδονταν από …. ειδικούς επιστήμονες ως δημιούργημα της οργιάζουσας φαντασίας του, ώσπου ο Γαλιλαίος (1564 – 1642) παρατηρώντας με το τηλεσκόπιό του την σελήνη, διαπίστωσε ότι η επιφάνειά της, όντως είναι γεμάτη από βουνά και κοιλάδες. Αυτή ήταν η πρώτη επιβεβαίωση του Αυτόλυκου, έστω και καθυστερημένα.
Όταν, μάλιστα, τέσσερις αιώνες αργότερα οι Αμερικανοί αστροναύτες πέρασαν στην αθέατη πλευρά της Σελήνης, πράγματι, διαπίστωσαν την ύπαρξη εκείνης της μεγάλης οροσειράς. Σήμερα η οροσειρά αυτή ονομάζεται «Autolykus», από το όνομα του πρώτου ανθρώπου που την μνημόνευσε.
Όμως, και μόνο η αναφορά του Αυτόλυκου στην αθέατη πλευρά της Σελήνης και στην ύπαρξη της άγνωστης οροσειράς, γεννά πολλά ερωτηματικά.
•     Με ποίο τρόπο ο Έλληνας αστρονόμος διαπίστωσε την ύπαρξή της;
•     Πως έκανε παρατηρήσεις στην αθέατη πλευρά της Σελήνης;
•     Πως μπόρεσε να δει μια οροσειρά στο μακρινό φεγγάρι, που όχι μόνο είναι αόρατη δια γυμνού οφθαλμού, αλλά ταυτόχρονα βρίσκεται στην περιοχή εκείνη που είναι μονίμως στην πίσω πλευρά του δορυφόρου μας; Ακόμα κι αν κάποιος διαθέτει το τελειότερο τηλεσκόπιο και πάλι θα ήταν αδύνατον να έχει οπτική επαφή με την πίσω πλευρά της Σελήνης.

Ο Πλάτων αναφέρει («Φαίδων» 110b, 6-7), ότι ο Σωκράτης έλεγε «αν κάποιος έβλεπε τη Γη από ψηλά, θα διαπίστωνε ότι μοιάζει με τις μπάλες που έχουν φτιαχτεί από δώδεκα χρωματιστά είδη δέρματος».
Ο ισχυρισμός αυτός του Σωκράτη, μέχρι πρόσφατα, προβλημάτιζε τους μελετητές των πλατωνικών έργων, αφού ναι μεν γνωρίζουμε πλέον το σφαιρικό σχήμα της Γης, όμως το ότι η γήινη σφαίρα είναι και «δωδεκάσκυτος», πραγματικά μας προβλημάτιζε. Μέχρι που πολύ πρόσφατα διαπιστώθηκε ότι ο γήινος φλοιός «επιπλέει» πάνω σε δώδεκα μεγάλες τεκτονικές πλάκες, αποτέλεσμα των οποίων είναι οι σεισμοί. Το γνώριζε αυτό ο Έλληνας σοφός; Προφανώς ναι!
    
Και μια τρίτη συγκλονιστική παρατήρηση των προγόνων μας είναι το όνομα που έδωσαν σε ένα μικρό νησάκι, που βρίσκεται βορειοδυτικά της Αιγύπτου. Το νησί αυτό ονομάζεται «Ελεφαντίνη». Όνομα, που με κανένα τρόπο δεν μπορούσε να εξηγηθεί, δεδομένου ότι στο νησί αυτό οι ελέφαντες απουσιάζουν εντελώς. Στις μέρες μας που ανακαλύφθηκε το αεροπλάνο και πολλά απ’ αυτά πέρασαν πάνω από το νησί, διαπίστωσαν τελικά ότι, το νησί αυτό, βλέποντάς το από ψηλά, έχει ακριβώς το σχήμα ενός ελέφαντα. Έτσι, ενώ από την μια λύθηκε το πραγματικά μυστηριώδες όνομά του, από την άλλη μεριά όμως, δημιούργησε άλλες περισσότερες απορίες.
•    Ποίος ήτο ο ονοματοθέτης του νησιού;
•    Πως ήξερε ότι από ψηλά μοιάζει με ελέφαντα;               

ΟΙ ΠΡΟΓΟΝΟΙ ΜΑΣ ΧΡΗΣΙΜΟΠΟΙΟΥΣΑΝ
ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ

Οι πρωτοπόροι του πνεύματος και της επιστήμης, αρχαίοι Έλληνες επιστήμονες, είχαν εφεύρει ασύλληπτους μηχανισμούς για να παρατηρούν το διάστημα, κληροδοτώντας την τεχνογνωσία τους στην σύγχρονη εποχή. Κάποια από τα όργανα αυτά παραθέτουμε παρακάτω:

Αστρολάβος: Το χρησιμοποιούσαν για να βρίσκουν τις «εκλειπτικές συντεταγμένες» του υπό παρατήρηση αστέρος και κατά συνέπεια το ύψος του και τον ορίζοντα και την απόσταση του από την Γη. Η διαπίστωση της απόστασης αυτής γινόταν δυνατή με την μέθοδο των «γωνιακών μετρήσεων», που βασιζόταν στην επιστήμη των προωθημένων μαθηματικών και ιδιαίτερα της τριγωνομετρίας. Η μέθοδος αυτή, τόσο απλή από πρακτική άποψη, ως τόσο, τόσο μεγαλειώδης στην σύλληψή της αποτελεί ένα μεγαλειώδες θαύμα της ανθρώπινης διανόησης, σε σημείο, μάλιστα, που μέχρι και σήμερα, δεν έχει ακόμα ξεπεραστεί, αφού και οι σύγχρονοι αστρονόμοι, ακριβώς με την ίδια μέθοδο επιτυγχάνουν τον καθορισμό της απόστασης των αστέρων από την Γη.

Γνώμων: Με το όργανο αυτό, όσο πρωτόγονο κι αν φαίνεται, μπορούσαν να καθορίσουν πάμπολλα αστρονομικά φαινόμενα καθώς και γεωγραφικές θέσεις (καθορισμός γεωγραφικού πλάτους ενός τόπου, διάρκεια του έτους, απόκλιση του Ηλίου, περίμετρος της Γης, απόσταση δύο σημείων της γήινης επιφάνειας, απόσταση του Ηλίου από την Γη κλπ.).

Ηλιοτρόπιον: Πρόκειται για ένα είδος τελειοποιημένου Γνώμονα, που εκτός των κλασικών εφαρμογών, παρατηρούσαν και τις τροπές. Μ’ αυτό το όργανο ο Ίππαρχος επισήμανε το φαινόμενο της μεταπτώσεως των ισημεριών, την ακριβή τιμή της λόξωσης της εκλειπτικής, την διάκριση των διαφορών του ηλιακού και του αστρικού έτους, τον ακριβή καθορισμό του Μέγα Ενιαυτού και πολλές άλλες ανακαλύψεις.

Σκάφη ή Ημισφαίριον: Όργανο ανάλογο με τον Γνώμονα, με την βοήθεια του οποίου ο Ερατοσθένης υπολόγισε την λόξευση της εκλειπτικής και να μετρήσει την περίμετρο της Γης, ο Αρίσταρχος να διατυπώσει το Ηλιοκεντρικό του σύστημα και ο Ίππαρχος καθώς και ο Απολλώνιος ο Περγαίος να καθορίσουν την ακριβή απόσταση μεταξύ Γης και Σελήνης.
     
Διόπτρα: Το όργανο αυτό, μοιάζει με τις σύγχρονες διόπτρες, ή για να είμαστε πιο ακριβείς, οι σύγχρονες διόπτρες αποτελούν μια πιστή απομίμηση των αρχαίων. Υπήρξε ένα από τα πολυτιμότερα αστρονομικά όργανα, αφού χάρη στην χρήση του οργάνου αυτού γίνονταν δυνατές οι γωνιακές μετρήσεις, με τις οποίες καθόριζαν τις φαινομενικές διαμέτρους των αστέρων, καθώς και τις αποστάσεις τους από την Γη. Ο Πυθεύς ο Μασσαλιώτης, μάλιστα, με το όργανο αυτό είχε εντοπίσει ότι ο βόρειος ουράνιος πόλος δεν συμπίπτει απόλυτα με τον πολικό αστέρα.

Εξάς: Βασικό γωνιομετρικό όργανο, με την χρήση του οποίου μετρούσαν το ύψος του Ηλίου, της Σελήνης και των αστέρων από τον ορίζοντα. Με το ίδιο όργανο μετρούνταν και οι «γωνιακές αποστάσεις», καθώς και οι υποτείνουσες καθ’ ύψος και οριοζοντιογραφικά. Η κατασκευή του εξάντος είχε σχήμα κυκλικού τομέα 60ο.

Μεταπτωτική σφαίρα: Πρόκειται για ένα τέλειο τεχνικό σκαρίφημα, μια περιστρεφόμενη μεταλλική σφαίρα, που αναπαριστούσε την αντίστοιχη ουράνια σφαίρα και την κυκλική κίνηση του ουρανού. Στην επιφάνειά της σημειώνονταν η θέση των κυριοτέρων αστερισμών και των μεγάλων αστέρων, καθώς και του Ηλίου της Σελήνης και των πλανητών, έτσι ώστε, περιστρεφόμενη δι’ ενός μηχανισμού σημείωνε τις περιοδικές θέσεις τους σε διάφορες φάσεις. Ακόμα, μέσω της «σφαίρας» μπορούσε ένας μετεωρολόγος να διακρίνει και να προβλέψει τις εκλείψεις του Ηλίου.

Πλανησφαίριον: Παρόμοιο όργανο με την «Μεταπτωτική Σφαίρα» με το οποίο πετύχαιναν την στερεογραφική προβολή της ουράνιας σφαίρας, για να προσδιορίσουν, με την επιστήμη της τριγωνομετρίας, τους χρόνους επιτολής των αστέρων.

Πλινθίς: Πρόκειται για μια ορθογώνια παραλληλεπίπεδη μαρμάρινη κατασκευή, στην οποία ήταν χαραγμένη ένα τόξο με υποδιαιρέσεις. Με την βοήθεια της πλινθίδος, εκτός των άλλων, υπολόγιζαν και την απόσταση του Ηλίου από το ζενίθ κατά την μεσημβρία.

Υπολογιστής των Αντικυθήρων: Κατασκευάσθηκε το 80 π.Χ. και πρόκειται για έναν προηγμένης τεχνολογίας ημερολογιακό υπολογιστή, που μετρούσε τις κινήσεις του Ηλίου, της Σελήνης των Πλανητών και των Αστέρων σε διάφορες φάσεις. Μάλιστα, το 1905, πολύ πριν από την επανεφεύρεση των computers, η Αμερικανική Υπηρεσία Ακτών και Γεωδαισίας, είχε επιχειρήσει ανεπιτυχώς να κατασκευάσει έναν ανάλογο υπολογιστή, για την πρόβλεψη των παλιρροιών.

ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ:
ΤΑ ΟΡΦΙΚΑ εκ. «ΗΛΙΟΣ»
 «ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΜΙΑ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ» Γεωρ. Ιεροδιάκονου εκδ. «ΦΑΕΘΩΝ» 
«ΝΙΚ. ΚΟΠΕΡΝΙΚΟΣ ΚΑΙ ΓΑΛΙΛΑΙΟΣ ΓΑΛΙΛΕΪ» Αλεξάνδρου Λαγκαδά.
 Περιοδικό «ΙΧΩΡ»