Αφού ολοκληρώσαμε τη βόλτα μας στα προϊστορικά Μέγαρα, συνεχίζουμε τώρα την πορεία μας στους ιστορικούς χρόνους.
Βρισκόμαστε στον 8ο αιώνα π.Χ. Το ταξίδι μας γίνεται πιο συναρπαστικό και αποκτά μεγαλύτερο ενδιαφέρον.
Οι πρωταγωνιστές.
Από την αρχή καταλαβαίνουμε ότι στα Μέγαρα που βλέπουμε μπροστά μας, γράφεται η πιο λαμπρή σελίδα της ιστορίας τους. Οι Μεγαρείς είναι οι μεγάλοι πρωταγωνιστές του δεύτερου ελληνικού αποικισμού (8ος - 5ος αι. π.Χ). Ιδρύουν τις περισσότερες αποικίες, εξασφαλίζοντας νέες αγορές για τα μεγαρικά προϊόντα και διαφημίζουν, μαζί με τις άλλες πόλεις, τον ελληνικό πολιτισμό σε όλα τα παράλια της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου. Μάλιστα, στην Κάτω Ιταλία και Σικελία, οι πολλές αποικίες που ιδρύονται δίνουν τόσο έντονα τον ελληνικό χαρακτήρα στην περιοχή, ώστε τελικά παίρνει την ονομασία «Μεγάλη Ελλάδα».
Αποικίες δεύτερης γενιάς.
Αυτό όμως που μας αφήνει κατάπληκτους είναι το γεγονός ότι οι μεγαρικές αποικίες, όχι μόνο αναπτύσσονται με γρήγορους ρυθμούς, αλλά και καταφέρνουν να ιδρύσουν με τη σειρά τους νέες αποικίες δεύτερης - τρίτης γενιάς, οι οποίες σε ένδειξη σεβασμού, καλούν ηγέτη από την Μητρόπολη ( τα Μέγαρα).
Ο ρόλος του μαντείου.
Αν παρατηρήσουμε προσεχτικά το χάρτη του δεύτερου αποικισμού, θα διαπιστώσουμε ότι οι Μεγαρείς από τοποθεσίες προτιμούν τη Σικελία, την Προποντίδα και τον Εύξεινο Πόντο. Όμως, την ακριβή θέση της νέας πόλης την καθορίζει το μαντείο των Δελφών,1 στο οποίο φτάνουν καθημερινά αντιπροσωπείες από τις διάφορες ελληνικές πόλεις.
Αναχώρηση.
Με την επιστροφή από το μαντείο και την ερμηνεία του χρησμού, αρχίζει η προετοιμασία. Ορίζεται ο οικιστής (ο αρχηγός της αποστολής), καταγράφονται και ενημερώνονται όσοι θέλουν να τον ακολουθήσουν, ετοιμάζονται τα καράβια και ό,τι άλλο κρίνεται απαραίτητο για την επιτυχία της δύσκολης και τολμηρής αυτής αποστολής. Την παραμονή της αναχώρησης γίνονται μεγαλοπρεπείς εκδηλώσεις και αθλητικοί αγώνες προς τιμή του θεού Απόλλωνα, προστάτη των αποικιστών. Ξημερώνοντας η μεγάλη μέρα, βρίσκει τον κόσμο συγκεντρωμένο στο κέντρο της πόλης. Εκεί σε μια λαμπρή τελετή, ο οικιστής παίρνει από το βωμό το «ιερό πυρ»2 και ξεκινούν όλοι, μικροί μεγάλοι, για το λιμάνι, σχηματίζοντας μια μεγαλειώδη πομπή. Υπάρχει μεγάλη συγκίνηση στη δύσκολη εκείνη ώρα του αποχωρισμού.
Το πρώτο μέλημα των αποίκων, όταν με το καλό φτάνουν στον προορισμό τους, είναι η κατασκευή βωμού και ειδικής εστίας, για να τοποθετήσουν εκεί και να διατηρήσουν για πάντα αναμμένη την ιερή φλόγα από την πατρίδα. Αυτή αποτελεί την παρηγοριά τους και τους κρατάει στην καρδιά τους άσβηστη, τη γλυκιά ανάμνηση και την αγάπη των δικών τους ανθρώπων που άφησαν στα Μέγαρα. Γύρω από το νέο βωμό τοποθετούν τα αγάλματα των θεών και οποιοδήποτε άλλο ιερό κειμήλιο έχουν φέρει μαζί τους. Ακολουθούν θυσίες και προσευχές προς τους θεούς, για να τους ευχαριστήσουν που κατάφεραν να βρουν και να πατήσουν το χώμα της νέας τους πατρίδας. Αφού ολοκληρωθούν οι θρησκευτικές τελετές και αγαλλιάσει η ψυχή τους, αρχίζει η μεγάλη προσπάθεια προσαρμογής και δημιουργίας. Γνωριμία με τον τόπο και τις γειτονικές περιοχές, διαμόρφωση του εδάφους, άνοιγμα δρόμων, κατασκευή αγοράς, ναών, σπιτιών, λιμανιού και ο αγώνας συνεχίζεται για αρκετό καιρό ακόμα. Δεν είναι βλέπετε εύκολο πράγμα η δημιουργία μιας ολόκληρης πόλης από το μηδέν.
Μάνα, κόρες, εγγονές.
Τα Μέγαρα και οι αποικίες τους διατηρούν μεταξύ τους, όλα αυτά τα χρόνια, άριστες σχέσεις. Επικοινωνούν τακτικά, συνεργάζονται άψογα, ανταλλάσσουν επισκέψεις, διοργανώνουν από κοινού αγώνες και ειδικά σε δύσκολες στιγμές αλληλοβοηθούνται και αντιμετωπίζουν κάθε σοβαρό κίνδυνο. Σ’ αυτό βοηθάει ανάμεσα στα άλλα, και το γεγονός ότι δεν υπάρχουν επεμβάσεις στις εσωτερικές υποθέσεις των νέων πόλεων, οι οποίες έχουν εξασφαλισμένη αυτονομία και ελευθερία επιλογών. Μερικοί ιστορικοί μάλιστα, παρομοιάζουν τη μητρόπολη (τα Μέγαρα) σαν στοργική μάνα και τις αποικίες σαν τα παιδιά και τα εγγόνια της που ζουν αρμονικά όπως μια αγαπημένη και ισορροπημένη οικογένεια.
Περιήγηση.
Όμως, ας αφήσουμε για λίγο την πόλη των Μεγάρων, για να κάνουμε μια βόλτα στις κυριότερες μεγαρικές αποικίες, ακολουθώντας μάλιστα το ίδιο δρομολόγιο με τους αποίκους. Αξίζει τον κόπο, να δούμε από κοντά και να θαυμάσουμε το δημιουργικό μεγαρικό πνεύμα στην πιο μεγάλη του ακμή και ευημερία. Αρχίζουμε όπως και οι Μεγαρείς από τη Σικελία.
Υβλαία Μέγαρα.
Ο Λάμις, ο πρώτος Μεγαρέας οικιστής, αναχωρεί από τα Μέγαρα ως επικεφαλής τολμηρών συμπατριωτών του και φτάνει το 728 π.Χ. στην ανατολική ακτή της Σικελίας. Εκεί, με την ουσιαστική βοήθεια και την αμέριστη συμπαράσταση του Ύβλωνα, του βασιλιά του μεγάλου αυτού νησιού της Μεσογείου, ιδρύει την πρώτη μεγαρική αποικία. Οι Μεγαρείς, τιμώντας τον Ύβλωνα για την συνεισφορά του, ονομάζουν την πόλη «Υβλαία Μέγαρα». Η νέα πολιτεία, με την υποστήριξη των Μεγάρων, την εξυπνάδα, την εργατικότητα και το συνεχή αγώνα των κατοίκων της, αναπτύσσεται και προοδεύει με γοργούς ρυθμούς.
Όμως το 483 π.Χ. ο τύραννος των Συρακουσών Γέλωνας,3 αιφνιδιάζει τους αποίκους Μεγαρείς, καταλαμβάνει την πόλη και την καταστρέφει ολοκληρωτικά, χωρίς να προλάβουν τα Μέγαρα να τη βοηθήσουν.
Οι ανασκαφές που έγιναν πριν μερικά χρόνια από Ιταλούς και Έλληνες αρχαιολόγους, έφεραν στο φως ενδιαφέροντα ευρήματα όπως: αγορά με στοές, ναούς, ηρώο, πρυτανείο και οικιστικά τετράγωνα που αποδεικνύουν ότι οι κάτοικοι των Υβλαίων Μεγάρων, γνώριζαν να οργανώνουν πολεοδομικά μια πόλη, παρά το γεγονός ότι αρκετοί επιστήμονες υποστηρίζουν λανθασμένα, ότι η πολεοδομία γεννήθηκε στον Πειραιά το 430 π.Χ. Από την πρώτη αυτή Μεγαρική αποικία κατάγεται ο περίφημος ποιητής Επίχαρμος, τον οποίο θα γνωρίσουμε στον όγδοο σταθμό του Μεγάλου Ταξιδιού.
Σελινούντας.
Το έτος 628 π.Χ., ο Πάμιλλος (Μεγαρέας οικιστής), φτάνει στα Υβλαία Μέγαρα, με χρησμό από το μαντείο των Δελφών, για δημιουργία νέας αποικίας στη νότια Σικελία. Τον ακολουθούν αρκετοί κάτοικοι των Υβλαίων Μεγάρων και ιδρύεται έτσι ο Σελινούντας, σε μια στρατηγική θέση για τον αποικιακό Ελληνισμό. Το όνομά της, η αποικία αυτή, το πήρε από το φυτό πετροσέλινο, δηλαδή το μαϊντανό, που φαίνεται ότι φύτρωνε σε μεγάλες ποσότητες σε ’κείνο το μέρος.Βρίσκεται ακριβώς απέναντι από την Καρχηδόνα, η οποία ποτέ δεν έκρυβε τις κατακτητικές της βλέψεις προς τις Ελληνικές πόλεις της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας. Οι κάτοικοι του Σελινούντα ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την αλιεία. Οι ναοί που σώζονται μέχρι σήμερα είναι όλοι δωρικού ρυθμού. Τα ευρήματα των ανασκαφών μπορούμε σήμερα να τα μελετήσουμε και να τα θαυμάσουμε στο αρχαιολογικό μουσείο του Παλέρμο.
Ηράκλεια Μινώα.
Άποικοι από τον Σελινούντα ιδρύουν μια νέα αποικία, την οποία ονομάζουν Ηράκλεια Μινώα, σε ανάμνηση προϊστορικής πόλης που λένε ότι υπήρχε στην περιοχή. Στις αρχές του 5ου αιώνα π.Χ., η Ηράκλεια Μινώα, περνά στους Λακεδαιμονίους και αργότερα στους Καρχηδόνιους. Μετά το β΄ καρχηδονιακό πόλεμο την κατακτούν οι Ρωμαίοι. Όμως, η ιστορική αυτή πόλη, καταστρέφεται στο μεγάλο ξεσηκωμό των δούλων, με αρχηγό το Σπάρτακο (73 - 71 π.Χ.) και φαίνεται ότι εγκαταλείπεται οριστικά από τους κατοίκους της κατά τον 1ο αιώνα μ. Χ.
Ολοκληρώνοντας την περιήγησή μας στις μεγαρικές αποικίες της Σικελίας, αποχαιρετάμε τους φιλόξενους αποίκους, ευχαριστούμε τους Μεγαρείς για τις συγκινήσεις που μας πρόσφεραν και φεύγουμε για την Προποντίδα και τον Εύξεινο Πόντο, με σκοπό να επισκεφθούμε εκεί τις κυριότερες μεγαρικές αποικίες και να τις γνωρίσουμε από κοντά.
Ο «ευλογημένος» τόπος.
Για την αποικιακή παρουσία των Μεγαρέων στην περιοχή αυτή, αφήνουμε να μας μιλήσει ο χάρτης. Όμως, προτού ξεκινήσουμε να γνωρίσουμε από κοντά μία-μία τις μεγαρικές αποικίες, αξίζει να τις παρατηρήσουμε συνολικά από γεωγραφική άποψη. Βλέπουμε λοιπόν, ότι εδώ διασταυρώνονται οι δρόμοι που οδηγούν από την Ευρώπη στην Ασία και από τον Εύξεινο Πόντο στη Μεσόγειο Θάλασσα. Είναι δηλαδή αυτός ο τόπος ένα σταυροδρόμι ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. Έτσι εξηγείται το γεγονός της επιμονής των Μεγαρέων να ιδρύσουν τόσες πολλές αποικίες σε τούτο τον «ευλογημένο» γεωγραφικό τόπο. Είναι οι πρώτοι που εκτίμησαν τα πλεονεκτήματα που είχε η γεωγραφική θέση της περιοχής και όπως θα δούμε δικαιώθηκαν ιστορικά.
Αστακός.
Η πρώτη μεγαρική αποικία στην Προποντίδα είναι ο Αστακός. Στα Ελληνιστικά χρόνια παίρνει το όνομα Νικομήδεια. Η γρήγορη ανάπτυξή της έφερε κι άλλους Μεγαρείς στην περιοχή. Λένε μάλιστα ότι ο Μέγας Κωνσταντίνος, αρχικά, εδώ ήθελε να χτίσει τη νέα πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας.
Χαλκηδόνα.
Το 685 π.Χ. οι Μεγαρείς με οικιστή τον Αρχία, ιδρύουν κοντά στον Αστακό τη Χαλκηδόνα. Τη βαφτίζουν με αυτό το όνομα προς τιμή του Χαλκηδόνα - γιου του μάντη Κάλχα της μυθολογία.4 Το έδαφος εδώ είναι πεδινό με πλούσια κοιτάσματα χαλκού. Σύντομα οι άποικοι αναπτύσσουν μεγάλη εμπορική δραστηριότητα και κάνουν την Χαλκηδόνα την πλουσιότερη πόλη της περιοχής. Οι Χαλκηδόνιοι παίρνουν μέρος ενεργά στην Ιωνική επανάσταση (499 π.Χ.) και αργότερα γίνονται μέλη της Α΄ αθηναϊκής συμμαχίας. Με την Ανταλκίδεια ειρήνη (386 π.Χ.) η πόλη περιέρχεται στην εξουσία των Περσών. Στη Χαλκηδόνα συνέρχεται το 451 μ.Χ. η Δ΄ Οικουμενική Σύνοδος.
Σήμερα, στη θέση της αρχαίας μεγαρικής αποικίας, βρίσκεται το προάστιο της Κωνσταντινούπολης Καντίκιοϊ.
Μέσα σε επτά λόφους.
Εκεί, σε μια πανέμορφη τοποθεσία στη μέση ενός κατάφυτου κάμπου που τον περικλείουν επτά λόφοι, ιδρύουν το Βυζάντιο, τη σπουδαιότερη μεγαρική αποικία.
Η πόλη των τυφλών.
Σύμφωνα τώρα με την παράδοση, ο χρησμός που έδωσε το μαντείο των Δελφών στους Μεγαρείς αντιπροσώπους ήταν:
«Απέναντι απ’ την πόλη των τυφλών να χτίσετε τη νέα σας πόλη».
Στα Μέγαρα τότε επικράτησε μεγάλη αμηχανία. Η ερμηνεία μιας τέτοιας εντολής ήταν αδύνατη. Όμως, ο Βύζας και οι συμπολίτες του δείχνουν αποφασισμένοι. Έτσι, ακολουθείται το τελετουργικό κανονικά και την άλλη μέρα, με το «ιερό πυρ» μαζί τους, ξανοίχτηκαν οι Μεγαρείς στο Αιγαίο. Ρωτούν παντού για την πόλη των τυφλών. Όμως τέτοια πόλη δεν υπάρχει. Φτάνουν στη Χαλκηδόνα για να ξεκουραστούν και ν’ ανεφοδιαστούν. Τότε, ο Βύζας αφήνει τους συντρόφους του και ανηφορίζει στην πλαγιά ενός κοντινού λόφου. Αγναντεύει την αντικρινή στεριά. Μένει κατάπληκτος τόσο με την ομορφιά του τοπίου, όσο και με τα πλεονεκτήματα που διαθέτει αυτή η θέση γεωγραφικά. Ξαναφέρνει στο νου του το χρησμό και ξαφνικά φωτίζεται το πρόσωπό του. Είναι σίγουρος ότι βρήκε τη σωστή ερμηνεία της εντολής του μαντείου. Κατηφορίζει και τρέχει να βρει τους συντρόφους του. «Φίλοι μου έχω ευχάριστα νέα», τους είπε. «Η πόλη που βρισκόμαστε είναι αυτή που τόσες μέρες ψάχνουμε. Κι αυτό, γιατί οι Χαλκηδόνιοι είναι οι τυφλοί αφού εδώ και 30 σχεδόν χρόνια δεν είδαν τον παράδεισο που υπάρχει στην αντικρινή ακτή. Αυτή είναι λοιπόν η πόλη των τυφλών του χρησμού. Ας μη χάνουμε καιρό».5
Μετοίκηση.
Το Βυζάντιο, ακολουθεί τη μοίρα των υπόλοιπων αποικιών της περιοχής. Το 499 π.Χ. πληρώνει ακριβά τη συμμετοχή του στην Ιωνική επανάσταση. Ο Πέρσης στρατηγός Οτάνης, προξενεί μεγάλες καταστροφές στην πόλη και αναγκάζει τους κατοίκους να την εγκαταλείψουν και να μετοικήσουν στη Μεσημβρία του Εύξεινου Πόντου (μεγαρική αποικία, με οικιστή το Μηνά, που μαζί με τις τέσσερις ελληνικές αποικίες, Οδησσό, Τόμη, Απολλωνία και Κάλλατη σχημάτισαν την ελληνική πεντάπολη).
Μετά τους περσικούς πολέμους, ο βασιλιάς της Σπάρτης Παυσανίας, φτάνει στην περιοχή (477 π.Χ.) και της ξαναδίνει τον ελληνικό της χαρακτήρα.
Πρωτεύουσα.
Μεγάλη δόξα αποκτά το Βυζάντιο το 324 μ.Χ. όταν ο Μέγας Κωνσταντίνος επιλέγει τη θέση της αποικίας των αρχαίων Μεγαρέων για να κτίσει εκεί την πρωτεύουσα της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Πρόκειται για την Κωνσταντινούπολη, που για περισσότερους από 11 αιώνες αποτελεί το κέντρο του ελληνοχριστιανικού κόσμου. Στην εποχή μας παραμένει μια τούρκικη μεγαλούπολη που με την παρουσία της στο πέρασμα του χρόνου, θυμίζει σε όλο τον κόσμο ότι πρώτοι οι αρχαίοι Μεγαρείς έφτασαν και αξιοποίησαν τον τόπο.
Ηράκλεια Πόντου.
Από τις πιο αξιόλογες μεγαρικές αποικίες είναι η Ηράκλεια του Πόντου ή Ποντική (χτίζεται τον 6ο αιώνα π.Χ., από τον Μεγαρέα οικιστή Γνησιόλοχο). Η εύφορη γη, το φυσικό και πολύ καλά οχυρωμένο λιμάνι, η εξυπνάδα και η εργατικότητα των κατοίκων, φέρνουν γρήγορα την Ηράκλεια σε μεγάλη ακμή και την κάνουν κυρίαρχη στην περιοχή. Στην οικονομική της ανάπτυξη συντελεί και η νέα αποικία που κατάφερε να ιδρύσει με την ονομασία Κάλλατης.
Το 298 π.Χ., την καταλαμβάνει ο Λυσίμαχος και την προσφέρει «δώρο» στη σύζυγό του Αρσινόη. Το 70 π.Χ., λεηλατείται από τους Ρωμαίους και αρχίζει σιγά - σιγά η παρακμή της. Σήμερα ονομάζεται Ερεγλί.
Σηλυβρία.
Ολοκληρώνουμε την περιήγησή μας στις κυριότερες μεγαρικές αποικίες, περνώντας και από τη Σηλυβρία ή Σηλυμβρία. Το όνομά της το πήρε από τον οικιστή της το Σήλυ. Εξαιτίας της στρατηγικής της θέσης και των ισχυρών τειχών της, η πόλη αποκτά βαρύνουσα σημασία για τους Μεγαρείς. Το 410 π.Χ., κατά τη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, ο Αθηναίος στρατηγός Αλκιβιάδης, φτάνει στην περιοχή επικεφαλής μεγάλου εκστρατευτικού σώματος. Οι κάτοικοι της Σηλυβρίας δε διστάζουν να τον πληρώσουν για να μην τους ενοχλήσει. Μ’ αυτό τον τρόπο σώζουν την πόλη από ενδεχόμενη καταστροφή.
Επίλογος
Αφού περάσαμε από όλες σχεδόν τις μεγαρικές αποικίες, διαπιστώνοντας από κοντά το μεγαλείο του μεγαρικού αποικισμού, επιστρέφουμε στα αρχαία Μέγαρα, γεμάτοι ικανοποίηση, θαυμασμό και υπερηφάνεια για τους ένδοξους προγόνους μας. Η πόλη των Μεγάρων βρίσκεται τώρα στη μεγαλύτερή της ακμή. Στους επόμενους σταθμούς του ταξιδιού μας, θα έχουμε τη χρυσή ευκαιρία, να γνωρίσουμε από κοντά τους Μεγαρείς Ολυμπιονίκες, καθώς και άλλες προσωπικότητες της πόλης που, μαζί με τους υπόλοιπους πολίτες, κατάφεραν να διατηρήσουν τα Μέγαρα, ανάμεσα στις ισχυρές ελληνικές πόλεις, ως το 146 π.Χ., (χρονιά που οι Ρωμαίοι καταλαμβάνουν την Ελλάδα).
ΤΗΝ ΕΠΟΜΕΝΗ ΕΒΔΟΜΑΔΑ << ΟΙ ΜΕΓΑΡΕΙΣ ΟΛΥΜΠΙΟΝΙΚΕΣ >>
ΠΕΤΡΟΣ ΛΟΥΚΑΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου