Διδάσκεται η πολιτική αρετή?

ΑΦΙΕΡΩΜΕΝΟ  ΣΕ ΟΠΟΙΟΝ ΤΟΝ ΑΓΓΙΖΕΙ ή ΔΕΝ ΘΕΛΕΙ ΝΑ ΤΟΝ ΑΓΓΙΞΕΙ.

Ο διαχειριστής. 

Σε ένα από τα έργα του Πλάτωνα, τον "Πρωταγόρα", ο μεγάλος αυτός αρχαίος φιλόσοφος μέσω του διαλόγου-διαφωνίας των Σωκράτη και Πρωταγόρα (μεγάλο σοφιστή της εποχής) θίγει το κατά πόσο γίνεται να διδαχθεί κανείς ώστε να αποκτήσει την "πολιτική αρετή". Όλα ξεκίνησαν όταν ο φίλος του Σωκράτη, Ιπποκράτης του ζητάει να τον βοηθήσει να γίνει μαθητής του Πρωταγόρα.Ο μεγάλος φιλόσοφος τον ρωτάει τι ελπίζει να μάθει από τον μεγάλο σοφιστή και όπως είναι λογικό ο νεαρός φίλος του δεν μπορεί να απαντήσει. Ο Σωκράτης του υπόσχεται έτσι ότι θα ρωτήσει εκ μέρους του τι μπορεί να μάθει απο τον Πρωταγόρα.

Έτσι λοιπόν η διαφωνία αρχίζει όταν ο Πρωταγόρας υποστηρίζει ότι μπορεί να βοηθήσει τον Ιπποκράτη να βελτιώνεται συνεχώς και να αποκτήσει την ικανότητα να παίρνει σωστές αποφάσεις τόσο στον ιδιωτικό όσο και στον δημόσιο βίο. Πρεσβεύοντας έτσι τις θέσεις ότι: - οποιοσδήποτε ανεξαρτήτου καταγωγής ή κοινωνικοοικονομικής τάξης μπορεί να διδαχθεί την (πολτική) αρετή.
- γίνεται κάποιοι άνθρωποι να διδάξουν την (πολιτική) αρετή.

Ο Σωκράτης διαφωνώντας με τα λεγόμενα του σοφιστή παραθτει αρχικά δύο παραδείγματα από την αθηναική εκκλησία του δήμου: -Όταν κάποιος μη ειδικός θέλει να συμβουλεύσει την εκκλησία σε συζήτηση για κάποιο τεχνικό θέμα, οι Αθηναίοι τον διώχνουν.
                                                   -Όταν αντίστοιχα η συζήτηση αφορά γενικότερα θέματα πολιτικής και δημόσιας διοίκησης, δέχονται όλες τις απόψεις θεωρώντας ότι ο καθένας μπορεί να έχει ορθή άποψη σε τέτοια θέματα δίχως να έχει εκπαιδευτεί σε αυτά.

συνεχίζει τονίζοντας -ότι μεγάλοι πολιτικοί άνδρες (βλ. Περικλής) δεν κατάφεραν να διδάξουν την πολιτική αρετή στα ίδια τους τα παιδιά

και κλείνοντας υπογραμμίζει -ότι και οι καλύτεροι δάσκαλοι δεν πέτυχαν τίποτα με κακούς μαθητές.

Η απάντηση του Πρωταγόρα έρχεται με μια μακρυγορία που θύμιζε τις δημόσιες διαλέξεις που έδιναν οι σοφιστές. Αρχικά παραθέτει το μύθο του Προμηθέα με τον οποίο θέλει να απαντήσει στη σωκρατική αντίρρηση σύμφωνα με την οποία δεν υπάρχουν ειδικοί σε θέματα πολιτικής. Αποδεικνύει ,σύμφωνα με το μεγάλο σοφιστή, ο μύθος του Προμηθέα, ότι οι Αθηναίοι έχουν δίκιο να παραχωρούν σε κάθε πολίτη το δικαίωμα να εκφράσει γνώμη πάνω σε ζητήματα που αφορούν την πολιτική και την καλή διοίκηση της πόλης αφού το βουλεύεσθαι πάνω στα πολιτική θέματα εξαρτάται από το αίσθημα δικαίου (δικαιοσύνη) και τη λογική. Δύο ιδιότητες όπου κατέχει ο κάθε πολίτης αφού αν δεν τις κατείχε ο κάθε πολίτης (σύμφωνα πάλι με το μύθο του Προμηθέα) δεν θα μπορούσαν καν οι άνθρωποι να σχηματίσουν οργανωμένες κοινωνίες. Τονίζει δε ότι το γεγονός ότι οι πόλεις είχαν προβλέψει τιμωρίες για πράξεις αδικίας, αποδεικνύει πως υπήρχε η πανανθρώπινη ιδέα ότι πως το να είναι κανείς καλός (εδώ δίκαιος) πολίτης δεν είναι θέμα τύχης όπως το να είναι π.χ ωραίος αλλά είναι κάτι που διδάσκεται και το κατακτά κανείς; με τη θέληση του.  Αν αυτό δεν ίσχυε θα ήταν παράλογο να τιμωρούσαν κάποιον για ένα ελάττωμα του χαρακτήρα του, ειδικά σε περίπτωση που αυτός δεν θα ήταν σε θέση να το διορθώσει.

Το δεύτερο σκέλος της απάντησης του σοφιστή δεν αποτελειται από μύθους αλλά από λογικά επιχειρήματα. Ισχυρίζεται λοιπόν ότι η αρετή είναι και πρέπει να θεωρείται διδακτή γιατί είναι εκείνη η ιδιότητα που επιτρέπει σε κάθε άνθρωπο να συμμετέχει τόσο στην κοινωνική όσο και στην πολιτκή ζωή και κάνει δυνατή την ύπαρξη κοινωνιών και πόλεων. Αναφέρει επίσης ότι ο Σωκράτης δεν έχει δίκιο να λέει ότι οι μεγάλοι πολιτικοί δεν προσπαθούν να διδάξουν στα παιδιά τους την αρετή, μόνο που δεν γίνεται με τη μορφή μαθήματος. Από τη στιγμή που το παιδί αρχίζει να μιλάει (να επικοινωνεί δηλαδή πραγματικά και λογικά με τους γύρω του), όλοι προσπαθούν να του εμφυσήσουν τα διδάγματα και τα παραδείγματα που θα το κάνουν δίκαιο και σώφρονα άνθρωπο. Και αργότερα όταν τα παιδιά στέλνοντα να μάθοτν οοίηση και μουσική, οι δάσκαλοι τους φορντίζουν μέσα από τα κείμενα ή τη μουσική που τα διδάσκουν, να τους μάθουν ΚΥΡΙΩΣ την αρετή. Τέλος το ίδιο κάνει και η πόλη για τους νέους πολίτες της μαθαίνονταςο τους τους νόμους και την υπακοή σε αυτούς.

Ο διάλογος δεν τελειώνει εκεί αφού οι δύο σοφοί προχωράνε και σε παραπλήσια θέματα και στο τέλος δεν καταλήγουν σε κάποιο κοινό συμπέρασμα.

Αξιοθαύμαστος είναι ο σεβασμός του Πλάτωνα στο πρόσωπο του Πρωταγόρα, παρά το αντισοφιστικό πάθος του πρώτου. Αυτό φαίνεται τόσο από τη διακριτική σωκρατική ειρωνία όσο και από τον ειλικρινή σεβασμό του Σωκράτη,

Το θέμα είναι ότι οι δύο σοφοί εκφράζουν δύο διαφορετικές φιλοσοφικές τάσεις. Ο Σωκράτης πιστεύει στην ύπαρξη μιας γενικής κι απόλυτης αλήθειας ενώ ο Πρωταγόρας πιστεύει στη σχετικότητα και στην υποκειμενικότητα των πραγμάτων.

Κατά τη δική μου την ταπεινή άποψη, η πολιτκή αρετή διδάσκεται με έναν τρόπο. Εξετάζοντας δύο παράγοντες ο άνθρωπος μπορεί να φθάσει σε ολοκληρωμένη πολιτική σκέψη. Τον παράγοντα των πράξεων και τον παράγοντα των θεωριών του ανθρωπου. Ο πρώτος είναι ουσιαστικά η ιστορία (η οποία καλό είναι να είναι όσο πιο αντικειμενική γίνεται. Ο δεύτερος είναι οι ανθρώπινες φιλοσοφικές θεωρίες και αναζητήσεις. Ο γνώστης των δύο παραπάνω παραγόντων μπορεί να σχηματίσει πολιτική άποψη και σκέψη.